امتداد، گروه استان‌ها- حامد عرب زاده: تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های مهم آبی، نقش بسیار حیاتی در حفظ تنوع زیستی، تنظیم آب و هوای منطقه و تأمین منابع آب شیرین ایفا می‌کنند. در استان بوشهر، تالاب‌های متعددی وجود دارد که هر یک به نوبه خود، ارزش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی خاصی دارند. اما این منابع طبیعی با چالش‌های جدی مواجه هستند.
حفاظت از این تالاب‌ها نه تنها برای حفظ محیط زیست ضروری است، بلکه به تأمین معیشت جوامع محلی نیز کمک می‌کند. با توجه به اهمیت بالای تالاب‌ها در تأمین آب و غذای ساکنان، نیاز به اقدامات فوری برای حفاظت از این منابع طبیعی احساس می‌شود.
برای حفظ تالاب‌های بوشهر، نیاز به همکاری بین دولت، سازمان‌های غیر دولتی و جوامع محلی داریم. آموزش و آگاهی‌رسانی درباره اهمیت تالاب‌ها و تشویق مردم به حفاظت از آن‌ها می‌تواند گامی مؤثر در راستای حفظ این اکوسیستم‌های ارزشمند باشد.
حفاظت از تالاب‌ها نه تنها یک وظیفه زیست‌محیطی، بلکه یک ضرورت اجتماعی و اقتصادی است. با توجه به تهدیدات موجود، زمان آن رسیده است که همه ما به فکر حفاظت از این گنجینه‌های طبیعی باشیم.
استان بوشهر با ۹ تالاب ثبت‌شده، یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های آبی ایران به شمار می‌رود. این تالاب‌ها نه‌تنها زیستگاه گونه‌های ارزشمند پرندگان، پستانداران، دوزیستان و ماهیان هستند، بلکه نقش مهمی در حفظ تعادل اکولوژیکی منطقه دارند.
با این‌حال، تغییرات اقلیمی، خشکسالی و بهره‌برداری‌های نادرست، حیات این اکوسیستم‌های حساس را تهدید می‌کند. در همین راستا، دولت چهاردهم با تأکید بر تدوین پیوست زیست‌محیطی برای طرح‌های توسعه‌ای، در تلاش است تا از این میراث طبیعی حفاظت کند.
تالاب‌های استان بوشهر از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی استان محسوب می‌شوند و علاوه بر نقش زیست‌محیطی، تأثیر بسزایی در زندگی جوامع محلی دارند. این تالاب‌ها زیستگاه گونه‌های ارزشمندی از پرندگان مهاجر، آبزیان و گیاهان بومی هستند و نقش کلیدی در تنظیم شرایط اقلیمی و جلوگیری از فرسایش خاک ایفا می‌کنند.
لزوم حفظ تالاب‌ها
فعال محیط زیست، در گفتگو با امتداد گفت: تالاب‌های استان بوشهر نه‌تنها زیستگاه گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی هستند، بلکه نقش مهمی در تصفیه طبیعی آب، کنترل سیلاب و جلوگیری از فرسایش خاک دارند. این تالاب‌ها همچنین در تنظیم رطوبت و دمای منطقه تأثیرگذارند و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق برای حضور پرندگان مهاجر محسوب می‌شوند.
محمد مهدی یوسفی افزود: متأسفانه کاهش منابع آبی و تغییرات اقلیمی، تأثیرات منفی زیادی بر وضعیت تالاب‌های استان گذاشته است. برخی از این تالاب‌ها در سال‌های اخیر با کاهش شدید سطح آب روبه‌رو بوده‌اند که این مسئله حیات گونه‌های وابسته به آن‌ها را به خطر انداخته است.

وی ادامه داد: همچنین در برخی مناطق، تغییر کاربری اراضی و بهره‌برداری نادرست، موجب کاهش وسعت تالاب‌ها شده است که باید برای جلوگیری از این روند چاره‌ای اندیشیده شود.
موسوی تأکید کرد: حفاظت از تالاب‌های استان نیازمند تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت زیست‌بومی، همکاری با جوامع محلی و افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت این اکوسیستم‌ها است. همچنین، دولت باید بودجه‌ای ویژه برای احیای تالاب‌ها اختصاص دهد و نظارت‌ها بر بهره‌برداری از منابع طبیعی این مناطق افزایش یابد تا بتوان از نابودی این ذخایر طبیعی ارزشمند جلوگیری کرد.
تالاب‌های زیستگاه ارزشمندی هستند
یکی از بومیان جزیره خارگ، در گفتگو با امتداد گفت: تالاب خارگ و خارگو از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی منطقه هستند. این تالاب‌ها از گذشته تا امروز، محل تجمع پرندگان مهاجر و گونه‌های آبزی متعددی بوده‌اند و یکی از مهم‌ترین ذخیره‌گاه‌های تنوع زیستی در استان محسوب می‌شوند.
ابراهیم‌زاده افزود: تالاب خارگ و تالاب خارگو زیستگاه گونه‌های ارزشمندی از پرندگان کمیاب، آبزیان و گیاهان بومی هستند. این دو تالاب به دلیل موقعیت خاص خود در مجاورت خلیج فارس، شرایطی ایده‌آل برای مهاجرت و زادآوری پرندگان دریایی فراهم کرده‌اند. بسیاری از گونه‌های پرندگان که در مسیر مهاجرت از مناطق سردسیر به سمت مناطق گرمسیری حرکت می‌کنند، از این تالاب‌ها به‌عنوان محل استراحت و تغذیه استفاده می‌کنند.
ابراهیم‌زاده با اشاره به اهمیت این تالاب‌ها در اکوسیستم جزیره خارگ خاطرنشان کرد: تالاب خارک و خارگو علاوه بر ارزش اکولوژیکی، دارای اهمیت فرهنگی و تاریخی نیز هستند. در گذشته، مردم محلی برای صید سنتی و تأمین برخی از نیازهای روزمره خود از منابع طبیعی این تالاب‌ها استفاده می‌کردند، اما همیشه به حفظ تعادل زیست‌محیطی منطقه توجه داشتند. امروز نیز باید این نگاه را در حفاظت از این مناطق ارزشمند تقویت کنیم.
اهمیت تاریخی تالاب‌های مند و نایبند
مورخ و پژوهشگر تاریخ بوشهر در گفتگو با امتداد به بررسی اهمیت تاریخی تالاب‌های مند و نایبند پرداخت و نقش آن‌ها را در شکل‌گیری تمدن‌های محلی، مسیرهای تجاری و تعاملات فرهنگی منطقه تشریح کرد.
بهرامی با اشاره به قدمت این تالاب‌ها گفت: تالاب مند و نایبند از گذشته‌های دور، نقشی کلیدی در معیشت و تمدن جوامع بومی جنوب ایران داشته‌اند. این مناطق از دیرباز، به‌عنوان منابع مهم تأمین آب، صید و شکار مورد استفاده قرار گرفته‌اند و زندگی بسیاری از اقوام بومی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. وجود این تالاب‌ها در حاشیه خلیج فارس، شرایطی مساعد برای شکل‌گیری سکونتگاه‌های انسانی و توسعه تجارت دریایی فراهم کرده است.
وی با اشاره به اهمیت تالاب مند افزود: تالاب مند یکی از قدیمی‌ترین زیست‌بوم‌های طبیعی استان بوشهر است که در کنار رودخانه بزرگ مند شکل گرفته و همواره موردتوجه جوامع محلی بوده است. آثار تاریخی و نشانه‌های باستانی اطراف این تالاب، نشان می‌دهند که این منطقه از گذشته‌های دور، محل تجمع انسان‌ها و فعالیت‌های معیشتی بوده است. همچنین، تالاب مند در مسیر یکی از راه‌های تجاری مهم دوره باستان قرار داشت که ارتباطات میان تمدن‌های بین‌النهرین، ایران و شبه‌جزیره عربستان را تسهیل می‌کرد.
بهرامی در ادامه درباره تالاب نایبند گفت: تالاب نایبند، که در مجاورت خلیج نایبند قرار دارد، یکی از مناطق مهم زیست‌محیطی و تاریخی استان بوشهر محسوب می‌شود. این منطقه نه‌تنها به‌عنوان یکی از کهن‌ترین زیستگاه‌های بومیان منطقه شناخته می‌شود، بلکه در دوران مختلف تاریخی، نقش مهمی در تجارت دریایی ایفا کرده است. باستان‌شناسان شواهدی از فعالیت‌های دریانوردی و دادوستد در نزدیکی این تالاب یافته‌اند که نشان‌دهنده حضور کاروان‌های تجاری و ارتباط این منطقه با دیگر تمدن‌های دریایی است.

وی با اشاره به نقش فرهنگی و اجتماعی این تالاب‌ها در تاریخ بوشهر خاطرنشان کرد: بسیاری از افسانه‌ها و داستان‌های کهن منطقه بوشهر، برگرفته از ارتباط مردم با این تالاب‌هاست. وجود آب، پرندگان مهاجر و حیات‌وحش غنی، الهام‌بخش فرهنگ و ادبیات شفاهی مردم بومی بوده و حتی در موسیقی و هنرهای سنتی این منطقه تأثیر گذاشته است. این تالاب‌ها در گذشته نه‌تنها برای تأمین غذا و منابع طبیعی استفاده می‌شدند، بلکه محل برگزاری آئین‌ها و مراسم محلی نیز بودند.
بهرامی در پایان تأکید کرد: تالاب‌های مند و نایبند، علاوه بر اهمیت اکولوژیکی، ارزش‌های فرهنگی و تاریخی بالایی دارند که نباید نادیده گرفته شوند. حفاظت از این تالاب‌ها، نه‌تنها به معنای حفظ منابع طبیعی است، بلکه تلاشی برای حفظ بخشی از تاریخ و هویت بوشهر نیز محسوب می‌شود. امیدوارم که اقدامات جدی برای احیای این مناطق و آگاهی‌بخشی به مردم درباره اهمیت آن‌ها انجام شود.
چالش‌های پیش روی تالاب‌های بوشهر
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در گفتگو با امتداد بیان کرد: تالاب‌های استان نقش بی‌بدیلی در حفظ تنوع زیستی منطقه دارند. این اکوسیستم‌های آبی علاوه بر تأمین زیستگاه مناسب برای گونه‌های مختلف، به تصفیه طبیعی آب، کنترل سیلاب و جلوگیری از فرسایش خاک کمک می‌کنند. بااین‌حال، خشکسالی‌های پیاپی و کاهش ورودی آب به تالاب‌ها، چالش‌های جدی برای بقای آن‌ها ایجاد کرده است.
کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه آب، موجب افت شدید سطح آب در برخی تالاب‌ها شده است عبدالرحمن مرادزاده افزود: در سال‌های اخیر، کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه آب، موجب افت شدید سطح آب در برخی تالاب‌ها شده است.
وی تاکید کرد: به همین دلیل، تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت زیست‌بومی برای تالاب‌ها، نظارت بیشتر بر بهره‌برداری منابع آبی و اجرای طرح‌های احیایی از اقدامات ضروری برای حفاظت از این اکوسیستم‌های شکننده است. نگاه دولت به حفاظت از تالاب‌ها
استاندار بوشهر، اظهار داشت: حفاظت از محیط زیست به‌ویژه تالاب‌ها، یکی از اولویت‌های اصلی استان است. تالاب‌ها به‌عنوان زیستگاه‌های غنی، نه‌تنها نقش مهمی در پایداری اکولوژیکی دارند، بلکه برای جوامع محلی نیز از نظر اقتصادی و معیشتی حائز اهمیت هستند. ما برای مدیریت بهینه این تالاب‌ها، از ظرفیت مراکز علمی و سازمان‌های مردم‌نهاد بهره خواهیم گرفت و برنامه‌هایی هدفمند برای حفاظت و احیای این منابع ارزشمند تدوین خواهیم کرد.
ارسلان زارع افزود: همکاری همگانی برای دستیابی به اهداف مدنظر در حوزه محیط زیست ضروری است. بدون مشارکت عمومی و حمایت از فعالیت‌های کنشگران زیست‌محیطی، حفاظت از تالاب‌های استان امکان‌پذیر نخواهد بود. ازاین‌رو، اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی برای افزایش آگاهی جامعه نسبت به اهمیت تالاب‌ها را در دستور کار داریم.